श्रीगणेशपुराणे उपासनाखण्डे अष्टपञ्चाशत्तमोऽध्यायः
सङ्कष्ट चतुर्थी व्रत कथनं
॥ ब्रह्मोवाच ॥
एवं श्रुत्वा शूरसेनो मरुत्वद्वाक्यमुत्तमम् ।
पुनः पप्रच्छ तं व्यास प्रीतः श्रुत्वा कथामृतम् ॥ १ ॥
॥ शूरसेन उवाच ॥
केनोपायेन देवेशं यानं ते गगनं व्रजेत् ।
तमुपायं कुरु विभो वद वा किं करोमि ते ॥ २ ॥
॥ ब्रह्मोवाच ॥
एवं पुनः कृतं प्रश्नं नृपं प्राह सुरारिहा ।
शृण्वतां सर्वलोकानां स्मयमान इदं वचः ॥ ३ ॥
॥ इन्द्र उवाच ॥
कश्चित्स्यादिह सङ्कष्टचतुर्थीव्रतकारकः ।
विप्रो वा क्षत्रियो वापि नगरे ते नृपोत्तम ॥ ४ ॥
तस्याब्दकृतपुण्येन सम्यग्दत्तेन भूभुज ।
इदानीं प्रचलेदेतन्नान्यथाऽयुतपुरूषैः ॥ ५ ॥
॥ नृप उवाच ॥
कथं व्रतं तु सङ्कष्टचतुर्थ्या वद मे मुने ।
किं पुण्यं किं फलं तस्य को विधिः कस्य पूजनम् ॥ ६ ॥
पुरा केन कृतं चात्र सिद्धिर्यस्मिन् कृतेऽभवत् ।
एतत्सर्वं सुनासीर कृपया वद विस्तरात् ॥ ७ ॥
॥ शक्र उवाच ॥
अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं पुरातनम् ।
कृतवीर्यस्य संवादं नारदेन महात्मना ॥ ८ ॥
बभूव बलवान् राजा कृतवीर्यो महीतले ।
सत्यशीलो वदान्यश्च यज्वा मानी महारथः ॥ ९ ॥
जितेन्द्रियो मिताहारो देवद्विजनिषेवकः ।
यस्याश्वगजयोधानां रथिनां सर्वधन्विनाम् ॥ १० ॥
न सङ्ख्या विद्यते राजन् सहयाद्रिविषयासिनाम् ।
मन्दिरे यस्य सौवर्णाः पर्यङ्का भाजनानि च ॥ ११ ॥
नासीदौदुम्बरं पात्रं पाकार्थमपि सर्वदा ।
यम्य द्वादशसाहस्त्रा ब्राह्मणाः पङ्क्तिभोजिनः ॥ १२ ॥
सुगन्धा नाम यस्यासीत् पत्नी धर्मपरायणा ।
पतिव्रता पतिप्राणा त्रैलोक्येऽतिमनोरमा ॥ १३ ॥
नानालङ्कारसुभगा द्विजदेवातिथिप्रिया ।
एवं तौ दम्पती राजन्नपुत्रौ सम्बभूवतुः ॥ १४ ॥
पुत्रार्थं सर्वदानानि व्रतानि च तपांसि च ।
चक्रतुर्नियमानन्यान् यज्ञांश्च बहुदक्षिणान् ॥ १५ ॥
नानातिर्थानि क्षेत्राणि जग्मतुः पुत्रलिप्सया ।
तथापि नाभवत् पुत्रो जन्मान्तरकृतैनसोः ॥ १६ ॥
एकदा दुःखितो राजा समाहूय समन्त्रिणः ।
राज्यं मुद्रां च कोशं च जनान् जनपदाँस्तथा ॥ १७ ॥
तेभ्यो निवेद्य सर्वं तौ जग्मतुर्वनमुत्तमम् ।
वल्कलाजिनसंवीतौ दम्पती तप आस्थितौ ॥ १८ ॥
जितेन्द्रियौ जिताहारौ जीर्णपर्णानिलाशिनौ ।
चक्षुर्मात्रेण लक्ष्यौ तौ दृष्टवाऽथ नारदो मुनिः ॥ १९ ॥
जनकं कृतवीर्यस्य पितृलोकस्थमब्रवीत् ।
अपुत्रत्वात् प्रायगतो विद्यते तनयस्तव ॥ २० ॥
कृतवीर्यो मृत्युलोके श्वः परश्वो मरिष्यति ।
यदि तस्य भवेत् पुत्रो नाकलोक प्रदर्शकः ॥ २१ ॥
कृतवीर्यस्तदा जीवेन्मृतो वा स्वर्गमाप्नुयात् ।
इत्युक्त्वा नारदो यातः पश्यतिस्माद्भुतं भुवि ॥ २२ ॥
भ्रशुण्डेः पितरौ पुत्रौ तस्य पत्नीं सकन्यकाम् ।
अग्निज्वालाकुले घोरे कुम्भीपाके ह्यधोमुखान् ॥ २३ ॥
याम्यदूतैस्ताड्यमानान् क्रन्दन्तो विविधान् रवान् ।
तेषामाक्रन्दितं श्रुत्वा नारदः करुणानिधिः ॥ २४ ॥
आगत्य कथयामास तेषां दुःखं भ्रशुण्डये ।
॥ नारद उवाच ॥
शक्रादयो देवगणा मुनयः कपिलादयः ॥ २५ ॥
यस्य ते दर्शनं कर्तुं यान्ति हेरम्बरूपिणः ।
तत्कथं पितरौ पत्नी पुत्राः पुत्र्यश्च किंकराः ॥ २६ ॥
यमलोके कुम्भिपाके पच्यन्ते तव दोषतः ।
त्वं चापि ज्ञानसम्पन्नः कथं तन्नावबुध्यसे ॥ २७ ॥
पूर्वजानां त्वमुद्धारे यत्नं कुरु महामुने ।
॥ शक्र उवाच ॥
भ्रुशुण्डिरतिसन्तप्तो वाक्यं श्रुत्वा मुनीरितम् ।
दुःखितः पितृदुःखेन भृशं जज्वाल वह्निवत् ॥ २८ ॥
उपायं चिन्तयामास तेषामुद्धारकारकम् ॥ २९ ॥
ददौ श्रेयः स सङ्कष्टचतुर्थीव्रतजं तदा ।
विलोक्य प्रणिधानेन भ्रुशुण्डी स परोक्षवित् ॥ ३० ॥
ध्यात्वा गजाननं देवं करे धृत्वा शुभं जपः ।
उवाच पितॄनुद्दिश्य याचन्देवं गजाननम् ॥ ३१ ॥
॥ भ्रुशुण्डिरुवाच ॥
यदि भक्त्या कृतं मेऽस्ति गणनाथ व्रतं तव ।
तदा तस्य प्रभावेन शीघ्रमुद्धर पूर्वजान् ॥ ३२ ॥
एवमुक्त्वा तु तत्तोयं गजानन करेऽक्षिपत् ।
क्षिप्तमात्रे तदा तोये गजानन प्रसादतः ॥ ३३ ॥
विमानानि समारुहय सर्वे ते देवरूपिणः ।
सेव्यमाना अप्सरोभिः स्तूयमानाश्च चारणैः ॥ ३४ ॥
गन्धर्वैर्गीयमानास्ते गणेशस्थानमाप्नुवन् ।
अन्येऽपि कुम्भिपाके च नरादुष्कृतिनोऽभवन् ॥ ३५ ॥
तेऽपि सर्वे विमानस्थाः पदं गाणेश्वरं ययुः ।
एवं व्रतस्य महिमा मया ते परिकीर्तितः ॥ ३६ ॥
यदेकदिनपुण्येन सर्वे ते सद्गतिं गताः ।
जन्मावधि कृतं येन सङ्कष्टं व्रतमादरात ॥ ३७ ॥
शेषोऽपि तस्य पुण्यस्य सङ्ख्या कर्तुं न वै क्षमः ।
अतस्तस्य प्रभावेन विमानं प्रचलेन्मम ॥ ३८ ॥
॥ इति श्रीगणेशपुराणे उपासनाखण्डे सङ्कष्टचतुर्थीव्रत कथनं
नामाष्टपञ्चाशत्तमोऽध्यायः ॥ ५८ ॥
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें